Τα πιο συνήθη μικρόβια που προκαλούν φαρυγγίτιδα – φαρυγγομυγδαλίτιδα είναι διάφοροι ιοί (70% στα παιδιά και 85% στους ενήλικες), όπως ρινοϊοί, αδενοϊοί, ιοί Coxsackie, ιοί Corona, ο ιός λοιμώδους μονοπυρήνωσης (Epstein-Barr — EBV). Από τα βακτήρια το συχνότερο αίτιο είναι ο πυογόνος στρεπτόκοκκος (Streptococcus pyogenes) — 30% στα παιδιά και 15% στους ενήλικες, ενώ σπανιότερα ως αίτια αναφέρονται χλαμύδια ή μυκοπλάσματα. 

Ο πόνος, το «γρατζούνισμα» και ένα αίσθημα ξηρότητας στο λαιμό όταν καταπίνουμε, είναι τα κύρια συμπτώματα της φαρυγγίτιδας.
Ο φάρυγγας είναι κόκκινος και μπορεί να πονάνε και τα αυτιά. Ανάλογα με μικρόβιο που την προκάλεσε είναι δυνατόν να εμφανιστεί μέτριος ή και υψηλός πυρετός. Πολύ συχνά είναι διογκωμένοι οι λεμφαδένες γύρω από το λαιμό (τραχηλικοί λεμφαδένες).

Αν η φαρυγγίτιδα εμφανίζεται σαν μια από τις εκδηλώσεις του κοινού κρυολογήματος, τότε μπορεί να υπάρχει χαμηλός πυρετός και συγχρόνως καταρροή (συνάχι), βήχας και αίσθημα αδυναμίας και καταβολής. Αν η φαρυγγίτιδα οφείλεται σε αδενοϊούς, τότε συνήθως συνυπάρχει και επιπεφυκίτιδα.

Αν η φαρυγγίτιδα ξεκινήσει με υψηλό πυρετό και σοβαρή καταβολή, τότε πιθανότατα πρόκειται, είτε για λοίμωξη από πυογόνο στρεπτόκοκκο , είτε για αρχόμενη γρίπη.

Η στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα έχει βαρύτερα συμπτώματα, στις αμυγδαλές σχηματίζεται πύο και ο πόνος είναι τόσο πολύ δυνατός κατά την κατάποση, που συχνά δεν μπορούμε να ανοίξουμε το στόμα.

Όταν η φαρυγγοαμυγδαλίτιδα οφείλεται στον ιό της λοιμώδους μονοπυρήνωσης (Epstein-Barr), προκαλείται ιδιαίτερη κλινική εικόνα με πυρετό, έντονη δυσκαταποσία, διόγκωση του σπλήνα και διαταραχή της ηπατικής λειτουργίας σε σημείο που μπορεί να εμφανιστεί ίκτερος [χρωματίζεται κίτρινο το δέρμα και ο σκληρός χιτώνας (ασπράδι) του ματιού].

Η διάγνωση γίνεται με βάση την κλινική εικόνα και τις μικροβιολογικές εξετάσεις.

Η διαπίστωση των ιογενών λοιμώξεων γίνεται με ανοσολογικές μεθόδους (ELISA) σε φαρυγγικό επίχρισμα για την ανίχνευση του αντιγόνου των ιών ή με μοριακές μεθόδους (PCR, RT-PCR) για την ανίχνευση των νουκλεϊνικών οξέων των ιών.

Η διάγνωση της βακτηριακής φαρυγγοαμυγδαλίτιδας (πυογόνος στρεπτόκοκκος) βασίζεται στην καλλιέργεια του φαρυγγικού επιχρίσματος, το οποίο λαμβάνεται πριν από την έναρξη της αντιμικροβιακής θεραπείας. Μετά από 24ωρη καλλιέργεια γίνεται έλεγχος για την ανάπτυξη του πυογόνου στρεπτοκόκκου ή άλλου β-αιμολυτικού στρεπτοκόκκου. Σε απουσία ανάπτυξης παθογόνων βακτηρίων, οι ιοί θεωρούνται ως το πιθανότερο αίτιο της φαρυγγοαμυγδαλίτιδας.

Σε περίπτωση που η λοίμωξη αρχίζει με υψηλό πυρετό θα πρέπει το αργότερο μέσα στην επόμενη ημέρα να επισκεφθούμε το γιατρό, ώστε να διαπιστωθεί η λοίμωξη και να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία. Μέχρι να επισκεφθούμε το γιατρό, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε απλά αντιπυρετικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα π.χ. Panadol (παρακεταμόλη), καθώς και τοπικά δρώντα φυτικά σκευάσματα όπως το Pharyndol, που ανακουφίζουν από τον ενοχλητικό πονόλαιμο.

Η χορήγηση αντιβιοτικών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνεται χωρίς την εντολή του γιατρού, γιατί έχει άμεση σχέση με την κλινική εξέταση και διαπίστωση του αιτίου (ιός ή βακτήριο). Στις ιογενείς φαρυγγίτιδες, που είναι και οι συχνότερες, τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία θεραπευτική δράση και η άσκοπη χρήση τους δημιουργεί μόνο προβλήματα στην υγεία.

Για προφύλαξη συνιστώνται τα ακόλουθα μέτρα:

α) Αποφυγή στενής επαφής (φιλιά, χειραψία) με άτομα που έχουν λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.
β) Αποφυγή χρήσης αντικειμένων κοινής χρήσης όπως φλυτζάνια, μαχαιροπήρουνα.
γ) Συχνό και καλό πλύσιμο των χεριών.
δ) Αποφυγή καπνίσματος ενεργητικό ή παθητικό.
ε) Διατήρηση υγρασίας στην ατμόσφαιρα.